Şiirin Dayanılmaz Davetine Katılmak:(Rückert’in Mevlâna’yı Anlama Tarzı Üzerine Bir Yorumlama)

Öz

Friedrich Rückert (1788–1866) şair, Doğu bilimci, filolog ve bir Alman düşünürüdür. Ünlü Osmanlı tarihçisi Hammer-Purgstall (1774–1856)’den Arapça, Farsça ve Türkçe öğrendikten sonra Doğu edebiyatı ile ilgilenmiş ve Doğu’nun klasik şairlerinden (Sadi, Hafız, Cami, Mevlâna) doğrudan veya dolaylı çeviriler yapmış, böylece, Do-ğu’nun düşünce ve mistik dünyasını Alman edebiyatına tanıtmaya çalışmıştır. Bununla da kalmayarak, Hint, Çin ve Uzak Doğu edebiyatlarına da uzanan Rückert, ilgisini daha çok Mevlâna Celâleddin’e yöneltmiştir. Bu bakım-dan, onun Mevlâna Celâleddin’e olan ilgisi, diğerlerinden çok daha farklı ve anlamlıdır. Onu Alman/Batı dünyasına tanıtmak amacıyla Divan’ından ve Mesnevî’sinden çeviriler yapmış, ömrünü bu aktarım faaliyetiyle anlamlandırmış-tır.

Bu makalemizde, onun çalışmaları arasında Mevlâna’ya atıfta bulunduğu mısralarından ve şiirlerinden yap-tığımız seçkileri metinler arası ilişkiler yöntemini uygulamak suretiyle irdeleyeceğiz. Çünkü Rückert’in yaptığı iş, sadece bir çeviri faaliyeti değil; fakat aynı zamanda bir karşılaştırmalı edebiyat, bir metinler arası ilişkiler araştırma-sı çalışmasıdır. Burada öncelediğimiz husus, Rückert’in Mevlâna’yı ve onun evrensel düşüncelerini nasıl kendi diline aktardığı, nasıl alımladığı ve nasıl “Almancalaştırdığı”dır. Sonuçta, Rückert’in, hemen hemen hiçbir Doğu bilimcinin üstesinden gelemediği şeyi başardığını, Mevlâna’yı büyük bir ustalık ve büyük bir keyifle Batı dil ve kültürüne aktarma başarısı gösterdiğini tespit etmekteyiz.