“Mesnevî” Neden “Birlik Dükkânı” Olarak Adlandırılmaktadır? Mevlâna’nın Metodolojisi Üzerine Düşünceler

Öz

Mesnevî

her şeyden önce, ne kendinde olan ne de olmak isteyen kendinden geçmiş bir ruhun meyve-sidir. Mesnevî’nin bazı kısımları için bir kurgulamadan söz edilebilir ancak bütüne bakıldığında, kendin-den geçmenin (mestlik) kanıtı olan sürekli sapma ve araya başka şeylerin girmesiyle oldukça serbest bir düzenlemedir. Kendinden geçmenin ne anlama geldiği makalenin cevaplamayı amaçladığı sorulardan biridir. Birinci kısımda, Mevlâna’nın öğretilerinde, “vahdet içinde kesret”in, önemsiz ve yanlış yönlendirici bir şaşırtmaca olarak ele aldığı, aksine “kesret içinde vahdet”i kavrama üzerinde odaklandığı anlatılır. İkinci kısımda Mevlâna’nın anlamın yanında “biçim”i neden reddettiğinden bahsedilir. Üçüncü kısımda, Mesnevî’nin Kur’ân-ı Kerîm gibi çok katmanlı olduğu, dördüncü kısımda ise Mesnevî’nin neden “Vahdet Dükkânı” olduğu anlatılır. Anlamın tekliği, farklı biçimlerde sunulan ifadelerin içinde gizlidir. Sonuç olarak, biçim’in kullanılması anlamın inceliğinden kaynaklanmaktadır. Bu bakımdan “vahdet-kesret” karşıtlığı, daha genel bir karşıtlığa, “anlam-biçim”e indirgenebilir.